مفهوم «فطرت»؛ امکانی برای طرح نظریۀ فلسفۀ تاریخ
نویسندگان
چکیده مقاله:
استاد مطهری به واسطه مطالعه فلسفه غرب نخستین فیلسوف اسلامی است که متوجه اهمیت فلسفههای مضاف گشتهاست. در منظومه فکری ایشان، فطرت به عنوان امالمسائل، مبنای نظریاتی است که در فلسفه اخلاق، فلسفه حقوق و فلسفه تعلیم و تربیت طرح کردهاند. فلسفه تاریخ از مباحث بسیار مهمی است که استاد مطهری در آن تحقیق فراوان نموده و مفهوم محوری آن تأملات نیز فطرت است. آنچه در این مقاله در پی بررسی آن هستیم، امکان طرح یک نظریۀ فلسفه تاریخ مبتنی بر فطرت است. طبق نظریۀ فطرت، وجود انسان بر ماهیت او مقدم است و آدمی هستی سیالی است که براساس حرکت جوهری استکمال میبابد. بنابر نظر استاد مطهری حُکمِ وجود فردی انسان شامل وجود اجتماعی او نیز میشود. جامعه انسانی وجودی سیال است که ماهیت ندارد و حرکت وجود اجتماعی ـ تاریخی انسان به سوی کمال و فعلیت تام خود تا پایان تاریخ، بدون توقف ادامه دارد.
منابع مشابه
نظریۀ «فطرت»، امکانی برای بسط نظریۀ «جنبۀ مشترک» تجارب عرفانی
در این نوشتار ابتدا به توضیح اجمالی مفاهیم «تجربۀ عرفانی»، «ساختگرایی»، «ذاتگرایی» و اختلاف در مسئلۀ «هستۀ مشترک» پرداخته شده است؛ آنگاه نگارندگان با پیشفرض نظریۀ «فطرت» و اصالت دادن به تجارب انفسی نسبت به آفاقی و با بهکارگیری روش توصیفی - مقایسهای، به این نتیجه رسیدهاند که «فطرت مخلوقٌبه» در سالکان و بلکه تمامی انسانها، بهخوبی میتواند نقش هستۀ مشترک را در تجارب عرفانی ایفا کند و بهع...
متن کاملعملکرد فطرت بهمثابه محرک تاریخ در فلسفۀ تاریخ علامه طباطبایی
مسئلۀ محرک تاریخ از جمله مباحث چندوجهی فلسفۀ تاریخ است که با مباحث دیگر آن درمیآمیزد. این مسئله در دیدگاه علامه طباطبایی با شناخت ادوار تاریخ گره خورده است. تاریخ مورد اشارۀ علامه، تاریخ انسان و ملتها است که در منظومۀ فکری وی به سه دورۀ بساطت و سادگی، وحدت ملتها و حس و ماده تقسیم میشود. فطرت بهمثابه محرک تاریخ در هر سه دوره نقش ایفا میکند. در دو دورۀ اول، فطرت خود را در قالب خاصیت استخدام...
متن کاملنقش فلسفۀ تاریخ در نظریۀ امید کانت
ه گواهیِ کتاب نقد عقلِ محض، یکی از دغدغه های اصلیِ کانت در سرتاسرِ پروژۀ نقادانۀ او یافتنِ پاسخی برای مسئلۀ امید است: اگر انسان تکلیف های اخلاقی ای را که عقل بر گردنِ او نهاده به جای آورد، تا چه اندازه می تواند برای رسیدن به سعادت امیدوار باشد؟ جداییِ نظامِ طبیعت از نظامِ اخلاق در فلسفۀ کانت توجیهِ این امید را به مسئله ای اساسی بدل می کند. اگر چه این مسئله، به گفتۀ خود کانت، مسئله ای توأمان نظری و عملی س...
متن کاملسیاستگذاری اجتماعی مبتنی بر دلالتهای نظریۀ فطرت
نظریۀ فطرت، از بنیادیترین مفاهیم در پارادایم اسلامی، سرشتی را برای انسان تصویر میکند که فراگیر، تبدیلناپذیر، غیراکتسابی و مصون از خطاست و به نوعی تنها به انسان اختصاص دارد. از این رو بررسی ابعاد اثرگذاری این نظریه قادر خواهد بود تغییراتی اساسی را- با توجه به رویکرد تربیتمحور خود، در میان کلیه حیطهها و عرصههای نظری و سیاستگذاری در نحوۀ دخالت دولتها و حکومتها- در جوامع بشری مبتنی بر قبول و ...
متن کاملنظریۀ بازی در فلسفۀ علوم اجتماعی
در هفتاد سالی که از ابداع نظریۀ بازی گذشته است، فیلسوفان هم به خوبی از ابزارهای این نظریۀ ریاضیاتی در مسائل فلسفی سود جسته و هم مفاهیم نظریه را با موشکافیهای خود روشنتر ساختهاند. این مقاله، ضمن ایجاد تمایز میان این دو رویکرد، به شقّ اول این رابطۀ دوسویه، یعنی استفاده از ابزارهای نظریۀ بازی در فلسفۀ علوم اجتماعی، خواهد پرداخت. نخست به این امر توجه میشود که چرا در بیان تاریخی کاربستهای این نظ...
متن کاملمقایسۀ نظریۀ فطرت عقل با انسان معلق در اندیشۀ سینوی
کاربرد علم حضوری و شهود نزد ابنسینا از اهمیت درخور توجهی برخوردار است؛ به همین دلیل، نظریۀ انسان معلقِ وی نمونۀ بارز کاربرد مقام شهود محسوب میشود. متناظر با این نظریه میتوان از نظریۀ دیگری یاد کرد که به نظریۀ فطرت شهرت دارد. شباهت دو نظریۀ یادشده در این مقام و استفاده از الفاظ مشابه مبنی بر توجه به مقام، فی نفسه نگارندگان را به مقایسۀ تطبیقی میان این دو نظریه برانگیختهاست. نتیجۀ اجمالی این ...
متن کاملمنابع من
با ذخیره ی این منبع در منابع من، دسترسی به آن را برای استفاده های بعدی آسان تر کنید
ذخیره در منابع من قبلا به منابع من ذحیره شده{@ msg_add @}
عنوان ژورنال
دوره 51 شماره 1
صفحات 61- 86
تاریخ انتشار 2018-07-23
با دنبال کردن یک ژورنال هنگامی که شماره جدید این ژورنال منتشر می شود به شما از طریق ایمیل اطلاع داده می شود.
کلمات کلیدی
میزبانی شده توسط پلتفرم ابری doprax.com
copyright © 2015-2023